YENİ TÜRK TİCARET KANUNU’ NUN İŞLETMELER ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

                                                                                                                                                                   ARSLAN KAYA

                                                                                                                                                                   YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİR

                                                                                                                                                                  SBF ÖĞRETİM GÖREVLİSİ

Günümüzde toplumsal değişim hız kazandı. Sadece ülkemizde değil dünyanın birçok yerinde değişimler yaşanıyor.

                 Neler değişiyor?

                 İnançlar, değerler, ekonomik yapılar, varlıklar, sahipler, üretim ilişkileri, ticari yapılar, teknolojik araç ve gereçler, eğitim kurumları, kitle iletişim araçları, toplumsal ve hukuki yapılar… gibi.

                 Uluslararası ilişkiler ya da içinde yer alınması düşünülen yapılar bu değişimi zorluyor. Bu zorlamalar bazen güzel sonuçlar da doğuruyor. İşte, Yeni Türk Ticaret Kanunu (TTK) bu çerçevede bir başlangıç kabul edilebilir.

                 Umut ediyoruz ki TTK, şirketlerimizin kurumsallaşması, sürdürülebilirliği, rekabet gücünün arttırılması, kamu güveninin oluşturulması, faaliyetlerde şeffaflık ve hesap verilebilirliğin sağlanması açısından sağlam bir zemin oluşturacaktır. Bu açıdan TTK, şirketlerimizin sağlıklı büyümesi ve sürdürülebilirliğini sağlayacak önemli bir değişim ve dönüşüm aracı olarak görülmelidir. Ayrıca yabancı yatırımcıların daha fazla güven duymaları, finansal piyasalardan fon temininin kolaylaşması, dünya pazarlarından daha fazla pay alınması mümkün olabilecektir.

                Günümüzde güzel bir söz var.

                 ‘Geleceğin iyi yöneticisi, iş adamı, çok bilen değil, bilgileri iyi kullanandır.’

                 İyi yönetici, başarılı iş adamı, toplumsal değişimin yarattığı yeni yapılara ayak uyduran kişilerdir. Onun için hepimiz değişimleri izleyip, bilgileri doğru kaynaklardan öğrenip yolumuza devam etmek durumundayız.

 Bu çerçevede İNTES bünyesinde faaliyetlerini sürdürmekte olan İNTES Genç Yöneticiler Grubu üyelerinin ve ulaşacakları kamuoyundaki işadamlarının Türk Ticaret Kanunu ile oluşmakta olan Türkiye’ nin yeni ticari yaşam düzenine kısa sürede uyum sağlamaları için Yeni Ticaret Kanunu’nun işletmelere bakış açısını ana başlıklar ile belirtmekte yarar görmekteyiz.

 Yeni TTK ile İşletmelerdeki Değişiklikler:

 Önceki TTK yarım asırı aşan süre zarfında yürürlükte bulundu. Bu süre içerisinde gerek Türkiye gerekse dünyada çok önemli sosyal, siyasal, ekonomik ve teknolojik gelişmeler yaşandı. “Bilgi toplumu“ ve “Kurumsal Yönetim“ gibi tüm ülkeleri etkileyen kavramlar öne çıktı. Geleneksel bir deyimle; çağa ayak uydurmak için tüm toplumlar gibi Türkiye de ticaret yaşamını düzenleyen kanunu güncellemek zorunda kaldı. Yeni TTK iş dünyasını tümüyle etkileyecek ve yapısal dönüşümü hızlandıracaktır. Bu dönüşümün doğru, anlamlı, akılcı ve kalıcı olabilmesi için her ticari işletmenin bir yol haritası çıkarması ve bu haritayı deneyimli ellerden destek alarak uygulamaya dönüştürmesi gerekmektedir.

                Yeni TTK ile Neler Değişiyor:

        Yeni TTK, iki alanda düzenlemeler dışında 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe girecektir. Yeni kanun şirketlerin kuruluşundan yönetimine, yeniden yapılandırılmalarına, denetim ve raporlama sistemlerine kadar önemli ve kalıcı değişiklikler getirmiştir. Bu yazımızda değişikliklerin işletmeleri ilgilendiren yönlerini başlıklar halinde göstermenin pratik ve akılda kalıcı olacağını düşünmekteyiz.

Bu yaklaşımla Yeni TTK’ da ne gibi değişiklikler olduğunu şöyle gösterebiliriz:

•          Vakıflar da ticari işletme kapsamına alındı

•          Tek ortaklı şirket kurulabilecek

•          Şirketlerin hak ehliyetleri genişletilmiştir

•          Şirketler topluluğuna ilişkin düzenlemeler getirildi

•          A.Ş. Yönetim kurulunun, Genel Kurulun çalışma usul ve esaslarını içeren bir iç yönerge hazırlanması gerekiyor

•          A.Ş.’ lerde tüzel kişilerin de yönetim kurulu üyesi olabileceği esası getiriliyor

•          Tek kişilik yönetim kurulu oluşturulabilecek

•          Sermaye ve paylarla ilgili yeni düzenlemeler getirildi

•          Genel kurul ve yönetim kurulu karar nisaplarında değişiklikler yapıldı

•          İmtiyazlı paylarla ilgili yeni düzenlemeler yapıldı, oy hakkına ilişkin sınırlama getirildi

•          Pay sahipleri hakları ile azlık hak sahipleri haklarının hakları genişletildi

•          Sermaye şirketleri için internet sitesi kurma zorunluluğu getirildi

•          1 Mart 2013’ e kadar her şirketin bağımsız denetçi seçme zorunluluğu getirildi

•          Şirket yönetim kurulu faaliyet raporlarının şirketin tüm iş ve işlemlerini detaylı gösterecek bir formatta hazırlanma zorunluluğu getirildi

•          Şirket faaliyet raporlarının bağımsız denetçi tarafından inceleneceği düzenlemesi getirildi

•          Yıl sonu stok sayımlarına bağımsız denetçi de iştirak edecek

•          E-imza, e-arşivleme, e-fatura, e-ticaret sicili uygulamaları başlayacak

•          Elektronik genel kurul yapılması imkanı getirildi

•          Kurumsal yönetim ve organizasyon yapısına ilişkin önemli düzenlemeler getirildi

•          1 Ocak 2013 itibariyle TMS’ ye ve kavramsal çerçevede yer alan muhasebe ilkelerine ve bunların ayrılmaz parçası olan yorumlara aynen uyulması zorunlu hale getirildi

•          Yönetim kurulunun devredilemez ve vazgeçilemez görev ve yetkileri arasına; muhasebe, finans denetimi ve finansal planlama için gerekli düzenin kurulması ilave edildi

•          Yönetim Kurulu; işlerin gidişin izlemek, kendisine sunulacak konularda rapor hazırlatmak, kararlarını uygulatma veya iç denetim amacıyla içlerinde yönetim kurulu üyelerinin de bulunabileceği komiteler ve komisyonlar kurmakla yetkilendirildi. Böylece; şirketlerde etkin bir kurumsal risk yönetiminin, iç kontrol sisteminin ve iç denetimin gerekliliğine işaret edildi

•          Her işletmenin TMS’ ye uyumlu muhasebe altyapısının hazırlanması ve finansal alt yapılarının kurulması ve geliştirilmesi zorunlu hale geldi

•          Bilişim sistemlerinin iş hayatında etkin bir şekilde kullanımına imkan sağlayacak düzenlemeler gerçekleştirildi

•          Sermaye şirketlerinin TMS’ ye uygun hazırlayacakları finansal tablolar ile yıllık faaliyet raporları 1 Ocak 2013 tarihinden itibaren bağımsız denetçiler tarafından bağımsız denetime tabi olacaktır

•          YTTK’ ya göre; sermaye şirketleri 31 Aralık 2013 tarihi itibariye hazırlayacakları bilançolarını 31 Aralık 2012 tarihi bilançolarıyla karşılaştırmalı olarak hazırlayacaklardır. Bu nedenle; şirketlerin 2013 yılına ait finansal raporlarının bağımsız denetçiler tarafından denetlenmesi gerekmektedir

•          A.Ş. ve limited şirketlerde pay sahibi ve ortakların şirkete borçlanma yasağı getirilmiştir

•          A.Ş.’ nin kendi hisselerini iktisap veya rehin olarak kabul etmesine imkan tanınmıştır

•          Hakim şirket ve bağlı şirket kavramları kanunda tanımlanmıştır

•          A.Ş.’ lerde tedrici kuruluş kaldırılmıştır

•          A.Ş.’ lerde asgari sermaye kayıtlı sermayeli A.Ş.’ lerde 100.000 TL’ ye çıkarılmıştır

•          Şirket kuruluşunda pay bedelinin en az % 25’ i tescilden önce ödenecek, kalanı ise tescili izleyen 24 ay içerisinde ödenecektir

•          Ticaret unvanı işletmenin giriş cephesinin kolayca görülebilecek bir yerine okunaklı bir şekilde yazılacaktır.

•          Ticaret unvanının korunması imkan dahiline girmiştir.

•          Haksız rekabetin önlenmesine ilişkin amaç ve ilkeler belirtilmiştir.

•          Tutulması gereken defterler kapsamına ortaklık pay defteri de ilave edilmiştir.

•          Tüm defterlerin açılış ve kapanışları noter onayına tabi tutulmuştur

•          Ticari defterlerin delil olarak kullanılması ortadan kaldırılmıştır

•          Ticari davalar asliye ticaret mahkemelerinde bakılacaktır

•          Şirket birleşmeleri yeni esaslara bağlanmıştır

•          Şirket bölünmelerine ilişkin yeni hükümler getirilmiştir

•          Şirket türlerinin değişmesine izin verilmektedir

•          Sermayenin kaybı ve borca batıklık ile ilgili yeni düzenlemeler getirilmiştir

•          İflasın ertelenmesi müessesesi yeni bir yapıya kavuşturulmuştur

•          A.Ş.’ lerin kuruluşlarında işlem denetçisi aranacak ayrıca kurucular beyanı istenecektir. Bu beyanda; kuruluş sermayesinin türü, sermaye taahhütleri, devralınan bir işletme varsa ona ilişkin raporları ve devralmanın gerekliliği belirtilecektir

•          A.Ş.’ lerin kuruluşunda asgari sermaye için ikili bir sistem getirilmiştir.

•          Yönetim Kurulu üyelerinin en az ¼’ünün yüksek öğrenim görme zorunluluğu getirilmiştir

•          Yönetim Kurulu üyelerinin sorumluluğu; müteselsil sorumluluk ilkesinden bireysel sorumluluk ilkesine gelinmiştir

•          Kar payı avansı imkanı getirilmiştir

•          Yönetim Kurulu üyelerine huzur hakkı dışında prim, ikramiye ve kardan pay verilmesi hususu düzenlenmiştir

•          Yeni TTK kapsamında pay sahiplerinin oy haklarına ilişkin imtiyaz tanınması mümkündür, bu imtiyaz aynı itibari değeri taşıyan paylara farklı oy hakkı tanımak suretiyle yaratılabilecektir, oyda imtiyaz pay başına 15 oy ile sınırlandırılmıştır

•          Yeni TTK’ da 3 çeşit denetim söz konusudur; Bağımsız Denetim, İşlem Denetimi, Özel Denetim

•       Her sermaye şirketi bir internet sitesi açmak, şirketin internet sitesi zaten mevcutsa bu sitenin belli bir bölümünü kanunda sayılmış olan hususlarının yayınlanmasına tahsis edilmek zorundadır. Bu bölüm herkesin erişimine açık olacaktır.

•       Ticaret şirketleri bütün işlemlerini elektronik ortamda güvenli elektronik imza ile yapabilir. Bu işlemlerin dayanağı belgeler de elektronik ortamda düzenlenebilir.

•       Tacir, işletmesiyle ilgili belgelerinde, sicil numarasını, ticaret unvanını, merkezini; ticaret şirketi ise sermaye miktarını ve ayrıca web sitesi adresi ve telefon numarasını yazmak zorundadır. Ayrıca bunların asgari şartlar olduğu ve tacirin bunlara ekleme yapmasının mümkün olduğu esası getirilmiştir.

•       Yeni Ticaret Kanunu ile internet sitesi kurulması, E-defterler, E-ticaret sicili, E-arşivleme, E-fatura ve kayıtlı elektronik postaya ilişkin düzenlemeler yapılmıştır.

•       Ticaret sicili kayıtlarının elektronik ortamda tutulmasına ilişkin usul ve esaslar tüzükle gösterilecektir.

•       İnternet ortamında gerçekleştirilen haksız rekabette servis sağlayıcıların sorumlulukları belirtilmiştir.

•        Her türlü belgenin ya da kopyalarının bilgisayar kaydı ve kopyaları elektronik ortamda saklanacaktır.

·        Şirkete sermaye olarak konulan taşınmazlar ve ayni haklar ile gayri maddi hakların ilgili sicillerine işlenmesi zorunluluğu getirilmiştir.

·        Sermaye şirketleri ölçeklerine göre küçük, orta ve büyük olmak üzere sınıflandırılmıştır.

·        Şirketler topluluğu kavramı getirilmiştir.

·        Paysahibinin bilgi alma ve inceleme hakkı kuvvetlendirilmiştir.

·        Payın devrini Yönetim Kurulu kararına bağlayan bağlam sistemi keyfîlikten ve ucu açık düzenlemelerden kurtarılmıştır.

Şirketin kendi paylarını ivazsız iktisabında serbestlik tanınmış, buna karşılık; şirketin kendi paylarını ivazlı olarak iktisap etmesinde çıkarılmış sermayesinin 1/10 ‘ini aşmaması kabul edilmiştir.

·        Yeni TTK’ nın 359. maddesi ile; Yönetim kurulunun en az üç üyeden oluşacağına ilişkin mevcut hüküm terk edilerek bir üyeli yönetim kuruluna olanak tanınmıştır.

·        Yeni TTK, ile tüzel kişi pay sahiplerine yönetim kurulunda yer alma imkanı tanınmıştır. Düzenlemeye göre yönetim kurulu üyeliği sıfatı tüzel kişiye ait olacak, bir gerçek kişi de onun temsilcisi olarak ticaret siciline tescil edilecektir. Bu şekilde, tüzel kişinin yönetim kurulu üyesi olarak doğrudan sorumlu tutulmasının yolu açılmış ve pay sahipleri ile alacaklılara güvence sağlanmıştır.

·        Yönetim Kurulu Başkanı veya vekili ile ilgili önemli bir değişiklik, birden fazla başkan vekili seçilmesine olanak sağlanarak yapılmıştır. Başkanın ve vekilinin veya bunlardan birinin seçiminin genel kurulca da yapılacağı öngörülmüştür.

·        Esas sözleşmede aksi öngörülmemiş veya yönetim kurulu tek kişiden oluşmuyorsa temsil yetkisi çift imza ile kullanılmak üzere yönetim kuruluna aittir.

·        TTK yönetim hakkı ile temsil yetkisini birbirinden ayırmıştır. Dolayısıyla yönetimin devredildiği kişinin üçüncü kişilere karşı şirketi temsil yetkisi bulunmayabilir.

·        Yönetim devri için ana sözleşmede bir hüküm olması şarttır ve ancak yönetim kurulu tarafından kabul edilen bir teşkilat yönetmeliği ile yapılır.

·        Yönetim Kurulu’ nun bazı görev ve yetkilerinin devredilemeyeceği bir hükme bağlanmıştır.

·        Yeni TTK’ nın 390. maddesi ile, esas sözleşmede daha ağır bir toplantı nisabı öngörülmemişse yönetim kurulunun üye tam sayısının çoğunluğu ile toplanabilmesine kanunen olanak tanınmıştır. Hüküm toplantı nisabının esas sözleşme ile hafifletilmesine izin vermemektedir.

Esas sözleşmede aksine ağırlaştırıcı bir hüküm bulunmadığı takdirde, yönetim kurulu üye tam sayısının çoğunluğu ile toplanır ve kararlarını toplantıda hazır bulunan üyelerin çoğunluğu ile alır.

·        TTK ile online olarak yönetim kurulu toplantısı yapılmasına olanak sağlanmıştır.

·        Yönetim kurulu üyelerine, tutarı esas sözleşmeyle veya genel kurul kararıyla belirlenmiş olmak şartıyla huzur hakkı, ücret, ikramiye, prim ve yıllık kârdan pay ödenebilir (Madde 394). Önceki kanunda Yönetim Kurulu üyelerine her toplantı günü için bir ücret verileceği düzenlenmiş idi. Bu yeni düzenleme ile şirket ortağı olan Yönetim Kurulu Üyeleri şirketten ücret, ikramiye, prim, veya kardan pay almaları sağlanmıştır. Bunun anlamı; şirket ortaklarının Yönetim Kurulu’ nda olma koşuluyla belirli maliyetleri göze almaları koşuluyla işletmeden para çekmeleri kolaylaşmıştır.

Yeni TTK’ da Denetime İlişkin Değişiklikler:

Yeni TTK ile denetçi şirket ortağı olmaktan çıkarılmış, fonksiyonsuz hale gelmiş bulunan murakıplık kaldırılmıştır.

Tüm sermaye şirketlerinin denetlenmesi zorunluluğu vardır.

Denetim; bağımsız dış denetçi, SMMM VE YMM’ lere bırakılmıştır.

Anonim şirketlerin finansal tablolarının denetlenmesi sistemi tümüyle değişmiştir. Böylece; denetimin uluslar arası standartlara göre yapılmasını sağlayacak bir yapı kurulmuştur. Ayrıca; denetim Yönetim Kurulu’ nun yıllık faaliyet raporunu da içermektedir. Bu anlamda Yönetim Kurulu’ nca hazırlanacak olan yıllık faaliyet raporunun içindeki finansal bilgilerin, finansal tablolar ile uyumlu olup olmadığına bakılacaktır. Şirketin finansal tablolarının denetimi, Türkiye Denetim Standartları’ na (TDS) göre yapılacaktır. Bu denetim; Türkiye Muhasebe Standartları (TMS), Yeni TTK ve şirket esas sözleşmesine uyumun denetimini kapsayacaktır. Denetçinin seçimi genel kurula aittir. Denetçi, faaliyet döneminin 4. ayına kadar atanacaktır. 31 Aralık 2013 denetimi için denetçinin 31 Mart 2013’ e kadar atanması gerekecektir. Bu süre içerisinde atanmayan denetçinin seçimi mahkemece yapılacaktır.

KOBİ’ ler bir bağımsız denetim kuruluşu, YMM ve SMM’ yi denetçi olarak seçebilirler. Büyük ölçekli şirketlerin denetimi ise; yetkilendirilmiş bağımsız denetim kuruluşları tarafından yapılacaktır.

Yeni TTK ve Kurumsal Yönetim:

Yeni TTK yönetim teknikleri ve finansal bilgi sisteminde saydamlık getirmektedir. Kurumsal yönetimin temel öğeleri olan saydamlık, hesap verebilirlik, adillik ve sorumluluk ilkelerinin sisteme katılmasıyla şirket faaliyetlerinin etkinlik ve verimliliğini ölçecek güvenilir bir raporlama sisteminin kurulması, şirket paydaşlarının haklarının korunması böylece; şirket varlıklarının korunmasındaki süreklilik sağlanmış olmaktadır.

Yeni TTK ile Ticari Defterler ve Raporlama Alanındaki Değişiklikler:

Yeni TTK ile birlikte işletmeler ticari defterlerini TMS hükümlerine göre tutacaklar, finansal raporlarını yine buna göre hazırlayacaklardır. Böylece işletmeler dünya ülkeleriyle aynı raporlama standartlarını kullanmak suretiyle uluslar arası düzeyde karşılaştırılabilir, güvenilir ve genel kabul gören bir finansal rapor sunma imkanı yaratılacaktır. Böylece tüm işletmelerin yabancı yatırımcılar, finansal kuruluşlar ya da yabancı satıcı ve müşterilerle olan ilişkilerin gelişmesine büyük katkı sağlayacak, Türkiye’ ye gelecek olan yabancı yatırımcılar güvenilir bir finansal bilgi sistemiyle karşılaşabileceklerdir. Bütün bu durumlar işletmelerin kolay finansman bulma ya da ortak bulma şansını sağlayacaktır.

Yeni TTK’ ya Uyum için Yapılması Gerekenler:

Yeni TTK’ nın yürürlüğe girmesinden önce ve yürürlük sonrası şirketlerin yapması gereken işlemleri ana başlıklar itibariyle şöyle belirtebiliriz:

·        Herşeyden önce şirketler kendi anayasaları sayılacak olan "esas sözleşme"lerini Yeni TTK’ ya uyumlandırmaları gerekmektedir. Bu kapsamda; şirket esas sözleşmesini sermaye, Yönetim Kurulu, şirketin temsil ve ilzamı, iç denetim ve risk yönetimi, yönetim kurulu faaliyet raporunun hazırlanmasına ilişkin hükümleri 14 Ağustos 2012 tarihine kadar uyumlandırma kapsamında değiştirmeleri gerekmektedir. Esas sözleşmenin Yeni TTK’ ya uyumlu hale getirilmesi için genel kurul toplanarak esas sözleşme değişikliklerinin genel kurula onaylattırılarak tescil ve ilan edilmesi gerekmektedir. Bu hazırlıkların yapılması sırasında Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’ nca yayınlanacak ikincil mevzuat hükümleri de dikkate alınmalıdır.

·        Yeni TTK, şirketlerin hukuksal yapısı yanında kurumsal yönetime yönelik bazı değişikliklerin de yapılmasını gerektirmektedir. Bu çerçevede şirket finansal raporları, bütçe, bütçe uygulama sonuçlarının raporlanması, tümüyle yönetim kurulu faaliyet raporuna done sağlayacak bir veri deposunun oluşturulması gerekecektir.

·        Şirketler dilerlerse tek kişilik yönetim kuruluna dönebilecekleri gibi, limited şirketler de tek müdür ve tek ortakla yönetilebilecektir.

·        Yeni TTK’ nın sermaye ve paylarla ilgili yeni düzenlemeleri ana sözleşmeye taşınabilecektir. Böylece; kayıtlı sermaye sistemine geçilebileceği gibi hisse gruplandırması suretiyle bazı hisselere imtiyaz tanınması sağlanabilecektir. Bu kapsamda oy haklarına ilişkin sınırlamalara dikkat edilmesi gerekmektedir.

·        Yine ana sözleşmede yapılacak değişiklikle elektronik yönetim kurulu ve genel kurul yapılabilmesi yanında elektronik işlemlerle ilgili bir sistemin kurulması için esas sözleşmeye hükümler konulabilecektir.

·        Şirket esas sözleşmesinde Yeni TTK’ ya uyum sağlayıcı hükümler konulduktan sonra şirket organizasyon şeması (veya yapısı) gözden geçirilerek kurumsal yönetimin gereği olan güvenilir bilgi paylaşımı, saydamlık, şirket faaliyetlerinin etkinlik ve verimliliğini sağlayacak yapısal düzenlemeler yapılmalıdır. Bu kapsamda bütçe ve raporlama sistemi kurulmalı ya da gözden geçirilmeli, muhasebe prosedürleri yanında işletme prosedürlerinin güncellenerek Yeni TTK’ nın gerekli gördüğü yapıya ulaştırılmalıdır.

·        Her şirketin organizasyon yapısına koyacağı ilaveler ile yönetim kurulu faaliyet raporunu hazırlayacak yönetim kurulu raportörünün görevleri detaylı bir şekilde tanımlanmalıdır.

·        Anonim şirket yönetim kurulu ve genel kurulun çalışma usul ve esaslarını belirleyecek içi yönergeler hazırlanarak Yönetim Kurulu’ nca hazırlanarak genel kurulun bilgi ve onayına sunulmalıdır.

Yukarıda yer alan ticari işletmeleri ilgilendiren hükümlerin her biri ayrı bir yazı konusu olup, şimdilik değişiklikler ana başlıkları ile belirtilmiştir.