|
Zaman zaman ekonomideki genel durumu hatırlamak, görmek ve yorumlamakta yarar var. Tüm kararlardan önce genel ekonomik durum yol gösterici olabilir.Fiyatı düzenlerken,zam kararı alırken, borçlanırken, borç verirken, yatırım kararı verirken, şirketleri devrederken, birleşme kararı alırken, yeni kurulan şirketlere iştirak ederken hep makro ekonomik verileri bilmek, izlemek genel ekonomik gidişat hakkında bilgilenmek gerekir.
Haziran ayı itibariyle elde edilen bilgilere göre ekonominin genel durumu şöyle görünüyor. Önce biraz Dünya’dan haberlere göz atalım.
Dünya Bankası Küresel Kalkınma Finansmanı Raporu’na göre, 2009 yılında küresel ekonominin %2,9 olarak daralacağı öngörülüyor. Bu oran ABD ekonomisi için %3,0, EURO Bölgesi ekonomilerinde %4,5, Japon ekonomisinde ise %6,8 olarak tahmin ediliyor. Bu tahminde OECD biraz farklı düşünüyor. OECD, küresel ekonominin daralma oranının %2,2 olarak açıkladı. FED (Amerikan Merkez Bankası), ABD de yaşanan durgunluğun hafiflediği yönde olumlu bir öngörüde bulundu.
Bu arada, önemli bir toplantı yapıldı. BM Ekonomik Krizle Mücadele Konferansında, BM ye üye olan 192 ülkenin her birinin krize çözüm bulmada rol almaları ve etkin olmaları gerekliliği üzerinde duruldu.
Ekonomik krizin ilk istasyonu olan ABD ekonomisi 2009 yılının ilk çeyreğinde %5,5 oranında küçüldü.
Gelelim Türkiye’ye.
2009 yılı birinci döneme ilişkin olarak TUİK tarafından yapılan hesaplamalara göre,gayrısafi yurt içi hasıla bir önceki yılın ayı dönemine
Göre gayrısafi yurt içi hasıla ,bir önceki yılın aynı dönemine göre sabit fiyatlarla .8 azalış gösterdi.2008 yılı birinci dönemde 24.518 milyon TL olan GSYH,2009 yılı
aynı dönemde 21.145 milyon TL’ye gerilemiştir. Böylece ekonomideki küçülme beklenen oran olan ’nin üzerine çıkmıştır. Bu rakamları abartısız yorumlamak gerekir. Çünkü küresel ekonominin kriz yaşadığı bir dönemde reel ekonomideki durgunluğun farklı bir tepki göstermesi beklenmezdi.
Enflasyon rakamlarına bakalım.
Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE) Mayıs 2009 tarihi itibariyle, aylık değişim % - 0,05 olarak gerçekleşmiştir.
Aylık değişim tarım sektöründe %3,70, sanayi sektöründe % - 0,89 olarak gerçekleşmiştir. TUİK verilerine göre, sanayinin alt sektörleri bazında en yüksek aylık artış %4,09 ile giyim eşyası imalatında gerçekleşmiştir.
Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) ye baktığımız zaman 2009 Mayıs ayında bir önceki aya göre % 0,64, bir önceki yılın Aralık ayına göre, % 1,71, bir önceki yılın aynı ayına göre % 5,24 ve on iki aylık ortalamalara göre % 9,49 artış göstermiştir. En yüksek artış % 11,46 ile giyim ve ayakkabıda gerçekleşmiştir.
2009 yılı Mayıs ayında endekste yer alan 449 maddeden 84 maddenin ortalama fiyatlarında değişim olmuşken, 231 maddenin ortalama fiyatlarında artış, 134 maddenin ortalama fiyatlarında azalış gerçekleşmiştir.
Hane halkı işgücü istatistiklerine baktığımız zaman, şunları görüyoruz. Mart 2009 döneminde çalışma çağındaki nüfus geçen yılın aynı dönemine göre 862 bin kişi artmıştır. Tarım dışı istihdamda ise 315 kişi azalmıştır. İşsizlik oranı % 15,8 iken, tarım dışı işsizlik oranı % 18,9 olarak belirlenmiştir. İstihdam edilenlerin % 73 ü erkek nüfus ve çalışanların % 58 i lise altı eğitime sahiptirler.
Merkezi Yönetim borç stoku, Mayıs ayında 411 Milyar TL. olarak gerçekleşmiştir. Merkezi Yönetim Borç Stokunun 302 milyar TL. lık kısmı iç borç, 109 milyar TL. lık kısmı ise dış borçlardan oluşmaktadır.
Merkezi Yönetim Bütçesi, ekonomiyi doğrudan etkileyen bir uygulama olduğu için biraz daha detaylı üzerinde durmak gerekir. Mayıs ayı sonu itibariyle, harcamalar 106.898 milyon TL, bunu karşılık gelirler 86.215 milyon TL. olup, bütçe açığı 20.683 TL. dir. Bunun anlamı Devlet, harcamaları karşılayacak gelir yaratamamıştır. Harcamalara baktığımız zaman faiz harcamaları 26.118 milyon TL. ile toplam harcamanın % 24 ünü oluşturmaktadır. Faiz hariç, devlet harcamaları toplamı 80.779 TL. olup en büyük tutarları personel harcamaları ile cari transferler oluşturmaktadır.
Bütçe gelirleri içerisinde vergi gelirleri en büyük payı oluşturmaktadır. Toplam bütçe gelirleri 86.215 milyon TL. olup bunun % 77 si ni vergi gelirleri oluşturmakta olup,tutarı 66.233 milyon TL. dir. Kalan bütçe gelirleri ise, vergi dışı normal gelirler, özel bütçelerin öz gelirleri ile Düzenleyici ve Denetleyici Kurumların gelirlerinden oluşmaktadır.
Bütçenin özetini
şöyle yapabiliriz.
Devlet 2009 yılı 12 aylık uygulama döneminde giderlerin, gelirlerden 10.398 milyon TL fazla olabileceğini, başka bir ifade ile bütçenin 10.398 milyon TL açık vereceğini öngörmüştü. Oysa, yılın ilk beş ayında açık, bir yılda öngörülen açığın iki misline ulaştı.
2009 un belli başlı makro ekonomik gerçekleşmeleri böyle. Rakamsal gerçekleşmeler karşısında biz nasıl davranmalıyız? Bunu ayrı bir yazı konusu yapacağız. |
